مقدمه
چشم‌انداز بیست ساله‌ى جمهورى اسلامى براى مشخص کردن خط سیاستگذاریها و برنامه‌ریزیهاست، که تهیه وابلاغ شد. آنچه مردم عزیز ما خوب است مطلع باشند و بدانند، این است که چشم‌اندازبیست ساله‌ى ابلاغ شده به مسؤولان سیاستگذارى و برنامه‌ریزى، یک امر عملى و منطقى وقابل تحقق است. نباید تصور شود کلماتى که در چشم‌انداز بیست‌ساله پشت سر هم نوشتهمى‌شود، صرفا یک آرزوست و بدون محاسبه‌ى عملى است. به فضل پروردگار، ملت ایران وکشور عزیز ما مى‌تواند در طول بیست سال به این آینده برسد. این یک آینده‌ى مطلوب ویک گام بلند در راه رسیدن به آرمانهاى والاى اسلامى است که در آن، پیشرفت مادى،پیشرفت اقتصادى، پیشرفت فرهنگى، تعالى معنوى و اخلاقى و هویت اسلامى وجود دارد. امروز نظام جمهورى اسلامى در سایه‌ى کار و تلاشى که در سالهاى گذشته شده است، بهعنوان یک چشم‌انداز روشن براى آینده، مى‌تواند این را مشخص و ترسیم کند. خود این یکپیشرفت است که جمهورى اسلامى بتواند با توجه به واقعیات کشور و واقعیات جهانى،آینده‌ى بیست ساله را به شکل منطقى و محاسبه شده ترسیم کند. به فضل پروردگار اینآینده محقق خواهد شد. تصمیم داریم با همکارى مسؤولان دلسوز، این آینده تحقق پیداکند و ان‌شاءالله تحقق پیدا خواهد کرد. 1382/08/23
رسیدن به اهداف چشم‌انداز،به خاطر این است که اگر چنانچه به آنجا نرسیدیم، ملت ما و کشور ما دچار ضربات سختىخواهد شد؛ احیاناً ضربات مهلکى به ما وارد خواهد آمد. باید به آنجا برسیم؛ این نیازماست. با شعارى که ما داریم میدهیم، با اهداف انقلاب اسلامى، جز این چاره‌اى وجودندارد. حقیقت این است که نظام اسلامى، امروز نظام استکبار و سلطه و الحاد را بهچالش گرفته؛ این یک حرکتى است که آغاز شده. شکست خوردن در این میدان، خسارتهایش غیرقابل توصیف است و مخصوص به ملت ما هم نخواهد شد؛ لذا باید در این میدان قطعاً پیروزشد. 1390/06/06
 -1با جهاد اقتصادی به چشم‌انداز می‌رسیم
این چشم‌اندازهدفگذارى شده است، یک سند بالادستى است؛ باید ما این را حتماً رعایت کنیم. بدونجهاد اقتصادى، به چشم‌انداز نخواهیم رسید. در چشم‌انداز، قدرت اول اقتصادى منطقه هممطرح شده. در این میدان - که میدان مسابقه است - اگر چنانچه عقب ماندیم، ضربهخواهیم خورد. آن روز در آن جلسه هم مطرح شد که مسئله‌ى چشم و همچشمى مطرح نیست؛مسئله این است که در این چالش عمومى و میدان تحرکات عمومىِ دولتها در این برهه‌ى اززمان، اگر کسى عقب ماند، پامال خواهد شد. پیشرفت اقتصادى ما و رسیدن به اهدافچشم‌انداز، به خاطر این است که اگر چنانچه به آنجا نرسیدیم، ملت ما و کشور ما دچارضربات سختى خواهد شد؛ احیاناً ضربات مهلکى به ما وارد خواهد آمد. باید به آنجابرسیم؛ این نیاز ماست. با شعارى که ما داریم میدهیم، با اهداف انقلاب اسلامى، جزاین چاره‌اى وجود ندارد. حقیقت این است که نظام اسلامى، امروز نظام استکبار و سلطهو الحاد را به چالش گرفته؛ این یک حرکتى است که آغاز شده. شکست خوردن در این میدان،خسارتهایش غیر قابل توصیف است و مخصوص به ملت ما هم نخواهد شد؛ لذا باید در اینمیدان قطعاً پیروز شد. این پیروزى با این ابزار ممکن نیست؛ ابزارهاى گوناگون دیگرىهم لازم است؛ از جمله‌ى اینها، پیشرفت اقتصادى است. 1390/06/06
2- رئیس‌جمهور بیشترین مسؤولیت را درقبال تحقق سند چشم‌انداز دارد
سفارش اول ما مسأله‌ى «سند چشم‌انداز» است. در گزارش آقاى رئیس‌جمهور یک جمله‌ى کوتاهى گفته شد و اسم سند چشم‌انداز آمد؛لکن این کافى نیست. سند چشم‌انداز، یک مسأله‌ى فرادولتى است؛ مال این دولت و آندولت و این سیاست و آن سیاست و این جریان و آن جریان نیست؛ محصول یک کار فشرده ومتراکم است؛ کارِ کارشناسى شده است؛ و درست هم هست. این سند، در واقع برنامه‌ى کلانبیست‌ساله‌ى ماست و یک سند به معناى حقیقى کلمه است. آنچه که در این سند گفته شده،تعارف نشده. باید در همه‌ى برنامه‌ریزیها - چه در قانون‌گذارى که قانون‌گذارهامسؤولش هستند، چه در اجرا و مقررات اجرائى که شماها مسؤولش هستید - سند چشم‌اندازرا مورد ملاحظه قرار بدهید؛ بسنجید و ببینید کجاها در جهت سند چشم‌انداز نیست،آن‌جا را تصحیح کنید و نگذارید زاویه بخورد. این فقط مسؤولیت رئیس‌جمهور نیست - اگرچه رئیس‌جمهور، بیشترین مسؤولیت را در این زمینه دارد - بلکه مسؤولیت یکایک شماآقایانى است که در رأس دستگاههاى اجرائى قرار دارید. یعنى واقعاً سند چشم‌انداز رابعنوان یک میثاق، مبناى عمل قرار بدهید. این یک نکته و سفارش مؤکد من است. 1386/06/04
3- جهت‌گیری همه دولت‌ها دربرنامه‌ریزی‌ باید سند چشم‌انداز باشد
در همه‌ى برنامه‌ریزیها، سندچشم‌انداز در نظر باشد و این را در همه‌ى سطوح ملاحظه کنند. ثبات در برنامه‌ریزى،شرط موفقیت است. اگر ثبات در برنامه‌ریزى و استمرار در جهت درست نباشد - که البتهاین حرکت در طول راه تصحیح هم خواهد شد، لکن جهتگیرى یکى است و استمرار دارد - سازندگى و پیشرفت کشور به نتیجه نخواهد رسید. بیست سال را در نظر بگیرید. هر سال مایک برنامه داریم - برنامه‌ى یک‌ساله که با بودجه به مجلس داده میشود - که اگر بناباشد جهتگیرى منظم نباشد، امکان دارد تناقض در این برنامه‌ها، اصلاً کارهائى را همکه انجام میگیرد، خنثى کند. ما برنامه‌هاى پنج ساله درست کرده‌ایم - در همه‌ى دنیامعمول است - اما اگر برنامه‌ى پنج‌ساله‌ى امروز در جهت مقابل برنامه‌ى پنج‌ساله‌ىدیروز یا در جهت مقابل برنامه‌ى پنج‌ساله‌ى فردا باشد، این کارها همدیگر را از بینخواهد برد و اصلاح هرگز صورت نخواهد گرفت؛ چون فعالیتها همدیگر را خنثى میکنند ونتیجه، ضایع شدن سرمایه‌هاى ملى است. ما براى اینکه این اتفاق نیفتد، برنامه‌ىبلندمدت کلىِ عام را به عنوان سند چشم انداز تهیه کردیم. این، برنامه‌ى کلىِ بیستساله است. برنامه‌ها زیر این سقف باید شکل بگیرند؛ برنامه‌هاى پنج ساله در این جهتباید حرکت کنند. هر دولتى سر کار مى‌آید، این جهت را حفظ کند؛ آن وقت برنامه‌هامیشوند مکمل هم. البته دولتها همه یک‌جور نیستند؛ بعضیها کند کار میکنند، بعضیهاتند کار میکنند، بعضیها همه‌ى نیرویشان را به صحنه مى‌آورند، بعضیها آن جور نیستند،بعضى ممکن است اشتباهات بکنند، بعضى نکنند؛ اینها همه‌اش قابل اصلاح است؛ ولىجهتگیرى باید یکى باشد. بنابراین در همه‌ى برنامه‌ریزیها این را هم ملاحظه کنید. 1386/04/09
4- دولتهائى که بر سر کار مى‌آیند، بر اساس سند چشم‌انداز، اهداف رامشخص کنند
سیاستها و برنامه‌ باید به چشم‌اندازى متوجّه باشد، که آقاىرئیس‌جمهور اشاره کردند و این نکته‌ى مهمّى است. ما در اواخر سال هشتاد و یک بهمجمع تشخیص مصلحت گفتیم که چشم‌انداز ده‌ساله را- که شامل دو برنامه‌ى پنج‌سالهخواهد شد- پیشنهاد کنند تا بر اساس چشم‌اندازى که تصویر خواهد شد، سیاستهاى کلّى راتنظیم کنیم. این چشم‌انداز، نگاه و توقّع ما را از کشور در ده سال آینده مشخّصخواهد کرد؛ البته نه به‌طور دقیق- چون محاسبات و پیشامدها کم و زیاد خواهد کرد- امابه‌طور تقریبى مشخّص مى‌کند که در ده سال آینده باید در کجا قرار داشته و در چهوضعى باشیم؛ یعنى یک نگاه میان‌مدّت. 1382/05/15
چشم‌انداز روشنى تعیین شدهاست - یعنى سند چشم‌انداز بیست ساله‌ى جمهورى اسلامى - این سند باارزشى است. دولتهائى که پشت سر یکدیگر با انتخاب مردم بر سر کار مى‌آیند، میتوانند بر اساس اینسند چشم‌انداز، اهداف را مشخص کنند؛ هر کدام بخشى از راه را بروند و دنباله‌ى کاررا به دولت بعدى بسپارند. وجود سند چشم‌انداز، یکى از امکانات باارزش نظام جمهورىاسلامى است. 1389/01/01
براى آینده‌ى کشور،هدفهائى مشخص شده است. ما این دهه را «دهه‌ى پیشرفت و عدالت» نامیدیم؛ ما سیاستهاىاصل 44 را تدوین کردیم؛ ما چشم‌انداز بیست‌ساله را تدوین کردیم؛ سیاستهاىبرنامه‌هاى پنج‌ساله را تدوین کردیم و میکنیم. همه‌ى این سیاستگذارى‌ها بر اساسواقع‌بینى است. اینجور نیست که یک عده‌اى نشسته باشند و با توهمات خودشان سیاستپنج‌ساله یا چشم‌انداز بیست‌ساله بنویسند؛ نه، این با واقعیتها تطبیق میکند؛ متکىبه واقعیتهاى کشور است. 1390/07/20
5- سنجش کارآمدی دولت بر اساس شاخص سندچشم‌‌‌‌‌‌انداز
جهتگیرى‌‌‌‌‌‌هاى برنامه‌‌‌‌‌‌اى و کارى دولت را باشاخص سند چشم‌‌‌‌‌‌انداز بسنجید. این سند چشم‌‌‌‌‌‌انداز چیز مهمى است؛ این رادست‌‌‌‌‌‌کم نباید گرفت. شاید بتوان گفت که بعد از قانون اساسى، ما هیچ سندى را درکشور به این اهمیت نداریم. یک نگاه کلان و بلندمدت است. سند چشم‌‌‌‌‌‌انداز مهماست. نگاه کنید ببینید الان چهار سال از سند چشم‌‌‌‌‌‌انداز گذشته، یعنى ما شانزدهسال به پایان این چشم‌‌‌‌‌‌انداز داریم. چقدر پیش رفته‌‌‌‌‌‌ایم؟ یک ادعا این استکه از چهار سال بیشتر پیش رفته‌‌‌‌‌‌ایم؛ یک ادعا این است که نه، کمتر پیشرفته‌‌‌‌‌‌ایم؛ نصف این چهار سال پیش رفته‌‌‌‌‌‌ایم. اینها باید درست سنجیده بشود؛درست باید ملاحظه بشود. در این سند چشم‌‌‌‌‌‌انداز، آینده‌‌‌‌‌‌اى در نظر گرفته شدهکه براى ملت ایران این آینده لازم و شایسته است. اگر به آن آینده نرسیم، عقبمیمانیم. آن وقت باید هم بدانیم که همین طور که ما داریم به سمت آن هدف حرکتمیکنیم، اطراف ما هم همه ثوابت نیستند؛ آنها هم دارند حرکت میکنند. باید سرعت راتنظیم کنیم، زمان‌‌‌‌‌‌بندى‌‌‌‌‌‌هاى برنامه‌‌‌‌‌‌ها را تنظیم کنیم؛ جورى این سرعترا تنظیم کنیم که بتوانیم واقعاً به هدف چشم‌‌‌‌‌‌انداز برسیم. یعنى این دولت درسهم خود کار درست خودش را انجام داده باشد. 1388/06/18
6- سند چشم‌انداز؛ نقشه‌ى راه قوه مجریه است
نقشه‌ى راه،سند چشم‌انداز است. سند چشم‌انداز را هیچ نبایستى مورد غفلت قرار داد. این حقیقتایک سند واقعى و یک نقشه‌ى راه حقیقى است. باید دستگاههاى نظارتى خودتان را محاسبهکنید. حالا دیگران ممکن است نظارت بکنند، ممکن است نکنند؛ ممکن است نظارتشان درستباشد، ممکن است ناقص باشد؛ اما در درون خود مجموعه‌ى قوه‌ى مجریه - که نقشش دررسیدن به اهداف چشم‌انداز، بسیار حساس است - دستگاههاى نظارتى را فعال کنید، بعدساز و کارهاى نظارتى را بکار بیندازید تا ببینیم برنامه‌ها و سیاستها چقدر جلورفته؛ یعنى اینجور نباشد که سال دهم سند چشم‌انداز، نگاه کنیم و ببینیم پیشرفتىپیدا نکرده‌ایم؛ نه، بایستى اینها را مرتبا رصد کنید که معلوم شود چقدر پیشرفته‌ایم و چقدر به آن اهداف نزدیک شده‌ایم و چقدر زمینه‌ها فراهم شده است. 1387/06/02